Prawo do zachowku to konstrukcja prawna mająca na celu ochronę interesów najbliższych członków rodziny pozbawionych dziedziczenia.

Do pozbawienia dziedziczenia dochodzi najczęściej w przypadku, gdy spadkodawca testamentem przeznaczył cały majątek lub jego składniki wybranym członkom rodziny lub osobom trzecim, z pominięciem najbliższych. Zdarzyć się również może, że spadkodawca za życia dokona darowizn, w związku z którymi w chwili śmierci spadkodawcy spadek nie będzie przedstawiał sobą już żadnej wartości.

W takiej sytuacji najbliżsi spadkodawcy – według art. 991 Kodeksu cywilnego – małżonek, zstępni (dzieci, wnuki) i rodzice uprawnieni są do odzyskania części z tego, co by się im należało, gdyby dziedziczenie przebiegło w sposób modelowy, to jest zgodnie z przewidzianą w Kodeksie cywilnym hierarchią dziedziczenia. Standardowo można odzyskać ½ z tego co by było należne według dziedziczenia ustawowego, natomiast w przypadku, gdy pominiętym w dziedziczeniu jest małoletni lub osoba trwale niezdolna do pracy – 2/3.

Przykład:
Spadkodawca A.B. pozostawił po sobie żonę B.B. oraz troje dorosłych dzieci: C.B., D.B i E.B. Przed śmiercią sporządził testament, zgodnie z którym cały majątek zapisał E.B. Według dziedziczenia ustawowego żona oraz każde z trojga dzieci, stosownie do art. 931 Kodeksu cywilnego, dziedziczyliby spadek w równych udziałach po ¼. Z uwagi na to, że do dziedziczenia powołany został jedynie E.B., żona B.B. oraz dzieci C.B. i D.B. mogą od E.B żądać ½ z potencjalnie należnych im udziałów (1/4), a zatem każde po 1/8 wartości spadku.

Przykład:
Spadkodawca A.B. pozostawił po sobie żonę B.B., która jest trwale niezdolna do pracy oraz troje dzieci: małoletnią C.B., pełnoletniego D.B i pełnoletniego E.B. Przed śmiercią sporządził testament, zgodnie z którym cały majątek zapisał E.B. Według dziedziczenia ustawowego żona oraz każde z trojga dzieci, stosownie do art. 931 Kodeksu cywilnego, dziedziczyliby spadek w równych udziałach po ¼. Z uwagi na to, że do dziedziczenia powołany został jedynie E.B., żona B.B., która jest trwale niezdolna do pracy może domagać się 2/3 z przypadającego jej udziału (1/4), a zatem 1/6 wartości spadku, dorosłe dziecko C.B. może domagać się ½ z przypadającego mu udziału (1/4), czyli 1/8 wartości spadku, a małoletnie dziecko D.B. może domagać się 2/3 z przypadającego mu udziału (1/4), a zatem 1/6 wartości spadku.

Podkreślenia wymaga, że roszczenie o zachowek jest roszczeniem o zapłatę określonej kwoty pieniężnej, a zatem nie jest możliwe odzyskanie w ten sposób na przykład nieruchomości, która została przeznaczona komuś innemu. Poprzez zachowek możliwa jest jedynie rekompensata pieniężna wartości nieotrzymanego spadku.

Natomiast do zapłaty wskazanej kwoty pieniężnej zobowiązany jest wyłącznie ten, kto otrzymał przysporzenie ponad przysługujący mu, w ramach dziedziczenia ustawowego, czyli modelowego, udział.

Co bardzo istotne, w przypadku formalnego wydziedziczenia w testamencie brak możliwości dochodzenia zapłaty zachowku.

Pamiętać należy, że roszczenie o zachowek, w przeciwieństwie do niektórych roszczeń spadkowych, to jest roszczenia o stwierdzenie nabycia spadku oraz o dział spadku, przedawnia się z upływem 5 lat od dnia ogłoszenia testamentu.

Jeśli potrzebują Państwo pomocy w sprawach związanych z roszczeniami o zachowek, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią.